Historia

Kościół parafialny na warszawskim Solcu należy do najstarszych w naszym mieście. Już w roku 1339 był jednym z pięciu, jakie wówczas znajdowały się na terenie obecnej Warszawy. Początkowo był on kościołem filialnym parafii świętego Jana (obecnej katedry), ale już z początkiem XV wieku utworzono odrębną parafię. Obejmowała ona Solec, Sielce, czerniaków, Mokotów, Kałęczyn, Ujazdów, Czarków, Bieliny, a także Solecką Kępę (obecną Saską Kępę). Pierwszy kościół solecki wybudowany był u zbiegu ulic Ludnej i Solca, czyli mniej więcej w miejscu, gdzie dzisiaj znajduje się figura świętej Barbary. Został on zniszczony przez wylew Wisły w końcu XVI wieku.

Obecny kościół zbudowany został na przełomie XVII i XVIII wieku z inicjatywy królowej Marii Kazimiery Sobieskiej. Jego fundatorem był wojewoda czernichowski Fryderyk Falkerzamb, który po przejściu z luteranizmu na katolicyzm zobowiązał się wybudować klasztor dla ojców Zakonu Świętej Trójcy (Trynitarzy). Król Jan III Sobieski w 1685 roku – w dwa lata po zwycięstwie wiedeńskim – sprowadził ich z Madrytu do Lwowa. W roku 1696 sumptem Falkerzamba zaczęto przy rynku soleckim wznosić kościół Świętej Trójcy. Projekt kościoła opracował prawdopodobnie Tylman Van Gameren – najwybitniejszy autorytet architektoniczny ówczesnej epoki – autor m. in. przebudowy pałacu wilanowskiego na zlecenie króla Jana III Sobieskiego. Architektura kościoła wzniesionego na planie krzyża równoramiennego, wzorowana była prawdopodobnie na właśnie ukończonym w 1597 roku madryckim kościele Świętej Trójcy, który znajduje się przy ulicy Lope De Vegi. Budowa napotkała jednak wiele trudności: wybuch wojny północnej i zajęcie Warszawy przez Szwedów w 1702, śmierć fundatora w 1706, klęska zarazy w 1708 i wielka powódź w 1713 roku. Wydarzenia te nie tylko bardzo opóźniły prace, ale także z powodu braku środków spowodowały odejście od planu wzniesienia kopuły przewidzianej pierwotnie w projekcie. Budowę kościoła ukończono w 1721, natomiast murowany klasztor w stylu barokowym wzniesiony został dopiero w latach 1773-1779. Do tego czasu zakonnicy mieszkali w budynku drewnianym.

Poświęcenia kościoła Świętej Trójcy dokonał w kwietniu 1726 roku biskup kijowski Ożga. On też podarował kościołowi figurę Jezusa Nazareńskiego, przywiezioną prawdopodobnie z Hiszpanii na początku XVIII wieku, z którą później związano wiele legend.

Represje, jakie spadły na kościół katolicki w Polsce po powstaniu styczniowym, dotknęły również zakon ojców trynitarzy, który wraz z innymi zakonami został rozwiązany ukazem carskim z 1864 roku. Zakonnikom pozwolono jedynie mieszkać na terenie klasztoru do śmierci ostatniego z ojców. W 1887 roku kościół Świętej Trójcy w trosce o dobro duchowe wiernych przejęła władza diecezjalna.

Gwałtowny rozwój Powiśla pod koniec XIX wieku i związany z nim wzrost liczby mieszkańców spowodował konieczność rozbudowy kościoła. W latach 1881-1883 w oparciu o projekt Bronisława Muklanowicza wydłużona została wschodnia część kościoła od ulicy Solec dobudowano nowe przęsło nawy oraz chór. W ten sposób kościół otrzymał plan krzyża łacińskiego. Dalszej rozbudowy kompleksu dokonał ksiądz Adolf Jełowiecki dostawiając w 1904 roku kaplicę Serca Jezusowego.

We wrześniu 1939 roku kościół Świętej Trójcy został poważnie uszkodzony – spłonął dach i zawaliła się część sklepień. Zniszczenia te udało się jednak usunąć jeszcze w czasie okupacji. Najpoważniejsze straty przyniosły działania wojenne prowadzone podczas powstania warszawskiego. Na skutek bombardowań wojsk niemieckich i wielokrotnego ostrzału artylerii sowieckiej ze wschodniego brzegu Wisły kościół został niemal doszczętnie zburzony.

Odbudowę zaczęto w 1946 roku pod kierownictwem prof. Stanisława Marzyńskiego. Prace rekonstrukcyjne trwały do połowy lat sześćdziesiątych. Dzięki nim szlachetna barokowa sylwetka kościoła Świętej Trójcy wznosi się dziś nad brzegiem Wisły tak, jak przed wiekami. Ocalała i wydobyta z gruzów kościoła figura Jezusa Nazareńskiego znajduje się nadal w głównym ołtarzu, otoczona kultem wiernych.